E. de STOOP. Onirocriticon du prophète Daniel dédié au roi Nabuchodonosor. Extrait de la « Revue de philologie, de littérature et d’histoire anciennes », (Paris), année et tome XXXIII, (1900), pp. 93-111.

E. de STOOP. Onirocriticon du prophète Daniel dédié au roi Nabuchodonosor. Extrait de la « Revue de philologie, de littérature et d’histoire anciennes », (Paris), année et tome XXXIII, (1900), pp. 93-111.

 

Emile Gustave Marie Joseph de Stoop (1884-????). Docteur en philosophie, docteur ès lettres. Autre publication :
— Vie d’Alexandre l’Acémète. Paris : Firmin-Didot , 1911.

Une très savante étude qui nous éclaire sur l’aspect très pointu de l’histoire de l’oniromancie, et de celle, la plus connue d’Artémidore. — Nous remercions ici, vivement, Thalia Kanteraki qui a retranscrit pour nous tous le texte et toutes les notes rédigés en grecque.

 

[p. 93]

ONIROCRITICON DU PROPHÈTE DANIEL
DÉDIÉ AU ROI NABUCHODONOSOR

L’oniromancie ne cédera jamais ses droits à l’existence, mais son âge d’or fut sans contredit l’Antiquité : « il y eut point de peuple, alors, et presque point d’individu, qui ne crût à une révélation divine par les songes (1) ». La littérature qui se rattachait à ce genre d’exégèse a presque entièrement disparu et Onirocritica d’Artémidore (2), le monument le plus considérable qui soit venu jusqu’à nous, ne sont, à bien des égards, qu’une œuvre de décadence, une compilation laborieuse (3) où les vieilles croyances apparaissent souvent défigurées ou affaiblies (4).

Le christianisme contribuera pour sa part à dépouiller l’oniromancie de son antique prestige ; néanmoins ces préjugés du paganisme jouirent, dans certains milieux chrétiens, d’une survivance tenace : quand Tatien représente aux Grecs que toute science leur vient des barbares, c’est l’oniromantique qu’il cite en premier lieu. « Quel art avez-vous, dit-il (5), qui ne doive sa création aux barbares ? Les plus illustres des Telmessiens (6) ont inventé l’oniromantique, les Cariens l’astrologie, les Phrygiens et les premiers Isauriens les auspices, les Chypriens l’aruspicine, les Babyloniens l’astronomie, les Perses la magie, les Égyptiens la géométrie et les Phéniciens l’alphabet. » Saint Athanase croit à la signification des songes et voit dans le pouvoir que nous avons de les interpréter une des supériorités de l’homme (7). [p. 94]

D’autre part, l’incapacité intellectuelle qui caractérise la fin de l’empire, la répugnance qu’on avait pour tout ouvrage de longue haleine se manifesta aussi dans le domaine de l’oniromancie : les byzantins résumèrent donc les théories de leurs devanciers en de courts manuels, généralement alphabétiques et diversifiés, avec une dose plus ou moins forte d’éléments orientaux (8). Le titre du genre est l’onirocriticon d’Astrampsychos (9) qui, dans la suite de fréquentes rééditions. Les plus connues sont celles du patriarche Nicéphore (10) et celle du patriarche Germanos ; une troisième c’est même paré du nom de Saint Athanase (11).

Le fragments d’onirocriticon publiés ci-dessous nous a été conservés par un manuscrit de Berlin du XVIe siècle (12) : le Phillipps, 1479 fol. 4^v—10^v. C’est une production de l’époque byzantine qui n’a de remarquable que le nom de Daniel, usurpée par l’auteur et sa dédicace à Nabuchodonosor ; mais ce qui lui donne un intérêt particulier, c’est qu’il paraît avoir été, au Moyen Âge, un des principaux livres de l’oniromancie en Occident (13).

Il n’y faut pas chercher, comme chez Artémidore, les explications raisonnées et motivées des songes ; c’est un de ces opuscules vulgaires, fournissant sous une forme concise des interprétations de leur rêve à ceux qu’il ne se soucient point de pénétrer les principes de l’oniroromantique. Comme telle, il se rattache au genre principalement représenté par l’onirocriticon alphabétique d’Astrampsychos ; il n’est pourtant pas, comme la plupart des onirocriticons qui nous sont conservées (14), par un simple remaniement de celui d’Astrampsychos ;  les concordances entre les deux sont relativement rares ; en voici quelques-unes :

Onirocriticon d’Astrampsychos.	Onirocriticon de Daniel
p. 79. Κλαίων καθ᾽ὕπνους παγχαρής πάντως ἔσῃ.	212. Κλαίων καθ᾽ὕπνους χαρὰν σημαίνει.

[p. 95]

Onirocriticon d’Astrampsychos.	Onirocriticon de Daniel
p. 79. Κυνῶν ὑλαγμὸς ἐχθρικήν δηλοῖ βλάβην.	201. Κύνας ὑλακτοῦντας ἀκούειν ἐνέδραν ἐχθρῶν σημαίνει.
p. 79. Λέοντας ἰδεῖν δυσμενῶν δηλοῖ μάχην.	223. Λέοντα αὐστηρὸν ἰδεῖν ἐχθρόν σου σημαίνει.
p. 80. Λευκὴν στολήν κάλλιστον ἐιν ὕπνῳ φέρειν.	114. Ἐρία λευκὴν ἰδεῖν χαράν σημαίνει.
p. 77. Βρονταί καθ᾽ὕπνους ἀγγέλων εἰσὶ λόγοι.	49. Βροντὴν ἐν ὀρείοις ἀκοῦσαι, ἀγγελίαν καλὴν σημαίνει.
p. 80. Ξηῶν φανέντων δενδρέων, κενοὶ κόποι	73. Δένδρα ξηρὰ ἰδεῖν, ἀποτυχίαν πραμάτων σημαίνει.
p. 79. Ἵππους μελαὶνας οὐ καλὸν πάντως βλέπειν, ἵππων δέ λευκῶν ὄψις ἀγγέλων φράσις.	157. Ἵππῳ μελανῷ καθεσθῆναι, ζημίαν σημαίνε. 166. Ἵππῳ λευκῷ καθεσθῆναι, ὀδόν ἐπικερδῆ σημαίνει.
P. 79. Τρίχας καρῆναι πραγμάτων δηλοῖ βλάβην.	195. Κεφαλὴν ἐαυτὸν ἰδεῖν κεκαρμένον, ζημίαν σημαίνει.

La ressemblance est plus marquée avec la réédition d’Astrampsychos par Nicéphore le patriarche (15) ; voici quelques concordances nouvelles :

Onirocriticon de Nicéphore (Rev.d. étud. Grecques, 1895)	Onirocriticon de Daniel
252, 32. Βίβλον λαβὼν νόμιζε τιμὴν λαμβάνειν	45. Βίβλον λαβὼν ἤ καὶ λαμβάνων, νόμιζε τιμὴν και δόξαν ˙ λήψει γὰρ ἐν ὸλίγῳ
252, 30. Βασιλέως φίλημα τιμὴν σημαίνει.	281. Παρά βασιλέως φίλημα δέξασθαι, πρᾶξιν καλὴν σημαίνει
Edition de Rigault. 15. Πίπτων οὐρανὸς οὐκ ὰγαθά σημαίνει.	260. Οὐρανὸν χαμαὶ πίπτοντα ἰδεῖν, ἐμπόδιον πραγμάτων σημαίνει

[p. 96]

Onirocriticon de Nicéphore (Rev. D. étud. Grecques, 1895.	Onirocriticon de Daniel
p.15. Κηροὺς κατεῖν ἅπτοντας εὔχρηστον τόδε.	174. Κηρόν μετά φωτός λαμπροτὰτου χαρὶσασθαι, ἐξουσίαν μετὰ χαρᾶς καὶ δόξης σημαίνει.
p. 12. Δηγμὸς κυνὸς δείκνυσιν ἐχθρικὴν βλάβην.	183. Κύνας ἰδεῖν καὶ ὐπ᾽ἀυτῶν διώκεσθαι ἐχθρῶν στάσιν.

Il me semble — mais les indices sont loin d’être concluants —  que certaines interprétations remontant à Astrampsychos, nous reviennent sous une forme plus semblable à celle où les réédita Nicéphore :

Par exemple :

Astrampsychos, p. 82. p. 82. Τρώγων γλυκεῖα πικρίας ἔξεις τρόπους.

Nicéphore. p. 253, 41. Γλυκεῖα βρῶσις πικρίαν σοι μηνύειν.

Onirocrit.de Daniel, 55. Γλυκεῖα τρώγειν, λύπην ἢ πικρίαν σημαίνει

Si ces indices ne sont pas trompeurs, Nicéphore serait une des sources de l’auteur ; il y en a eu apparemment bien d’autres : le noyau primitif remonte aux temps païens, et l’on s’étonne de trouver dans un livre se réclamant de l’autorité de Daniel les interprétations suivantes :

149. Θεόν εὐωχοῦντα ἰδεῖν ἢ μετ᾽αὐτοῦ εὐωχηθῆναι, κέρδος σημαίνει.
150. Θεόν ἐκ τοῦ οἴκου ἐξιόντα ἰδεῖν, ἐκ τοῦ οἴκου σου ἐξιέναι σε δεῖ.
151. Θεόν καταφιλῆσαι, ὅθεν οὐ προσδοκᾶς ὐπεύθυνος ἔσῃ.
152. Ναόν μετά θεῶν ἰδεῖν, τιμὴν δηλοῖ πᾶσιν.

En traversant le Moyen Âge, il se sera chargé d’éléments divers et couvert du nom de Daniel ; ce nom qui jouait alors un rôle considérable dans les sciences occultes, aussi bien chez les Arabes (16) que chez les Byzantins (17), contribua sans doute au succès de l’onirocriticon : en effet, parmi les nombreuses clés de songes grecques que l’Antiquité nous a laissés, je n’en vois pas beaucoup qui est eu, en Occident, une fortune aussi extraordinaire ; de versions saxonnes des songes de Daniel ont déjà été publiées par Cockaine et Max Forster (18) ; on en trouve [p. 97] des versions latines dans des manuscrits de Munich, d’Erfurt, d’Erlangen,  d’Oxford, etc. (19).  Que j’ai pu profiter de celle que j’ai trouvée dans le fond latin de Paris Ms. 7349 (XV s.) (20).  De même que les deux versions saxonnes, elle s’écarte considérablement de l’onirocriticon grec  et il est relativement rares que les deux textes s’accordent parfaitement (21) ; ces versions réclameraient une étude d’ensemble, dont l’intérêt serait considérable pour la transmission et la survivance des anciennes superstitions au niveau oniromantique dans la société chrétienne (22) du Moyen Âge.

Je ne crois pas que l’auteur se soit servi des onirocritica d’Artémidore ; en bien des endroits pourtant il paraît se rattacher à la même tradition ; en effet, si nulle part on ne trouve des concordances littérales, les mêmes idées s’y font jour fréquemment :

Artemidore (édit. De Hercher).	Onirocriticon de Daniel
110, 12. Θηρίον θαλάσσιον ἐν θαλλάσῃ ἰδεῖν οὐδενὶ συμφέρει, πλὴν δελφῖνος˙ ούτος γὰρ ἐν θαλλάσῃ ὁρώμενος, ἀγαθός	81. Δελφῖνα ὁρᾶν, καλὴν ἀγγελίαν δηλοῖ.

[p. 98]

54,      16.       Συνωρὶς δ’ οὐδὲν ἵππου κέλητος διαφέρει, εἰ μὴ τοῖς νοσοῦσι· θάνατον γὰρ αὐτοῖς προαγορεύει ὥσπερ και ἅρμα τέτρωρον	78.    Διτρόχῳ καθεσθῆναι ἀρρωστίαν σημαίνει. 198.   Καρούχᾳ καθεσθῆναι ἀρρωστίαν σημαίνει.
132,     22.    Ἥλιος… λαμπρὸς καὶ καθαρὸς ἀγαθὸς πᾶσιν	136.   Ἥλιον καθαρὸν ἰδεῖν κέρδος σημαίνει
134,     14.  Ἥλιος       ἀμαυρὸς ἥ ὕφαιμος ἤ μορμορωπὸς πᾶσι πονηρὸς καὶ ἄτοπος γίνεται.	137.   Ἥλιον αἱματώδη ἰδεῖν ζημίαν σημαίνει
133,     27…   τοὺς δὲ λανθάνειν καὶ ἀποκρύπτεσθαι πειρωμένους ( ἥλιος) βλάπτει· πάντα γὰρ ἐλέγχει καὶ εὐσύνοπτα ποιεῖ.	139.   Ἥλιον ἀνατέλλοντα καὶ λάμποντα ἰδεῖν, κίνδυνον καὶ φανέρωσιν πραγμάτων σημαίνει.
22,    5.      Τρίχας ἔχειν μεγάλας καὶ καλὰς καὶ ἐπ’ αὐταῖς ἀγάλλεσθαι ἀγαθόν, μάλιστα γυναικί	118.   Ἔντριχον ἑαυτὸν ἰδεῖν καλὸν καὶ ἀγαθὸν σημαίνει.
243.   Γυνὴ ἔδοξεν ἐν γαστρὶ ἔχουσα δράκοντα, γεγεννηκέναι·ὁ ἐξ αὐτῆς γεννώμενος ῥήτωρ ἄριστος ἐγένετο· διπλῆν γὰρ ἔχει τὴν γλῶσσαν ὁ δράκων ὥσπερ καὶ ὁ ῥήτωρ.	59.    Γλώσσας δύο ἔχειν σχολαστικοῖς ἤ κούρσωσι καλόν, τοῖς δὲ λοιποῖς οὐκ ἀγαθόν.
71,       26…        χλωρός τε γὰρ ὁ χρυσὸς καὶ βαρὺς καὶ ψυχρός	206.   Κλίνην ἰδεῖν χρυσῆν, βαρεῖαν ἡμέραν σημαίνει. 3.      Ἀργυρὸν ἤ χρυσὸν ἑαυτὸν ἴδῃς γεγονότα, μεγάλου πράγματος ἐμπόδιον σημαίνει.
224,   4.      Ἡ τοῦ κναφέως γυνὴ δόξασα μέλανα ἱμάτια ἔχειν καὶ μεταγνωσθεῖσα μεταλαβεῖν λευκὰ τὸν υἱὸν ἀπώλεσε καὶ μετὰ τρεῖς ἡμέρας εὗρεν αὐτόν· οὕτω τὰ λευκὰ τῶν μελάνων ἀμείνω.	219.   Λευκὴν ἐσθῆτα ἠμφιεσμένον ἑαυτὸν ἰδεῖν, χαρὰν μεγάλην εἰς ἑαυτὸν σημαίνει. 114.   Ἐρίαν λευκὴν ἰδεῖν, χαρὰν σημαίνει.
24,       10.  Εἴ τις ἑαυτὸν κείροι οὐκ ὤν κουρεύς, τῶν ἰδίων πένθη ἤ αἰφνίδιόν τινα συμφορὰν μεγάλων κακῶν ἀνάπλεων σημαίνει· οἱ γὰρ ἐν τοσούτοις γενόμενοι ἑαυτοὺς περικείρουσι.	195.   Κεφαλὴν ἑαυτὸν ἰδεῖν κεκαρμένον, ζημίαν σημαίνει.

[p. 99]

Artemidore (édit. De Hercher).	Onirocriticon de Daniel.
17,    23.    Δούλῳ σημαίνει τὸ φιλεῖσθαι παρὰ τοῦ δεσπότου, κἄν ἁμάρτῃ, συγγνώμης ἀξιοῦσθαι, ἐλευθερωθῆναι δὲ οὐδέπω	281.   Παρὰ βασιλέως φίλημα δέξασθαι, πρᾶξιν καλὴν σημαίνει.

Ailleurs, les mêmes croyances trouvent des applications différentes dans l’onirocriticon de Daniel et chez Artémidore.  Suivant ce dernier, c’est un indice mortel de trouver un trésor en songe (12.28 et 155.2). M. Riess (23) a fait voir que cette explication avait pour fondement la croyance aux morts gardiens de trésors. N’est-ce pas la même croyance qui reparaît dans l’onirocriticon de Daniel, quand les rapports avec les morts nous sont donnés comme un indice de gain ?

23, 2.Μετὰ τεθνεῶτος ὁμιλεῖν, κέρδος σημαίνει.

24, 3.Νεκρὸν οἱονδήποτε ὁρᾶν ἀνιστάμενον κέρδος σημαίνει.

Il serait difficile d’assigner à cet écrit une filiation déterminée, et ce n’est pas sans raison que M. Krumbacher (24) l’a considéré comme fort différent (ganz abweichend) de toutes les productions du genre ; les rapprochements avec Artémidore, Astrampsychos et NicéphoreAutorise comme probable la supposition que nous avons affaire à une tradition plutôt grecque ; en effet, si l’influence orientale n’est pas absente, elle est du moins peu sensible. On chercherait vainement des ressemblances caractéristiques de l’Inde, de l’Égypte et de la Perse.

Je ne m’attarderai pas à démêler les bizarres associations d’idées qui ont donné lieu à des interprétations des sonsges. M. Riess (24) a montré par une série d’exemples sur quel genre de croyances elles sont fondées. Quelques-unes ont été suggérées par les images et les observations de la vie réelle : M. Riess  à supposer qu’il n’était si fatal de voir un char dans ses rêves (ARTAM., 54,16 et notre onirocr. 6.20)  que parce qu’on songe aux chars qui transportaient les cendres des morts (25). D’autres conjectures reposent sur des préjugés universellement répandus : c’est ainsi que le blanc est réputé de bon augure, le noir funeste, aussi bien que les onirocritica d’Artémidorer, d’Astrampsychos [p. 100] et de Daniel  que dans l’exégèse oniroromantique des Indous (26). D’autres, enfin, ont leur point de départ dans des conceptions religieuses vulgaires.

Le caractère byzantin vulgaires de la langue est attestée par des indices multiples : des mots comme τρακτεύειν, βουρδόνιον, κουδουμέντο son de la grécité tardive. Ce caractère ressort aussi de l’emploi courant de formes comme comme γυναῖκαν, πολύν, μελανός., de la chure de l’οdans les diminutifs comme βιρρίν, παστέλιν ; etc.

L’auteur a visiblement dédaigné tout artifice littéraire ; plus de simplicité il abandonne le vers, forme consacrée du genre, et s’il a eu recours aux onirocriticons d’Astrampsychos est de Nicéphore, il a pris la peine de les transcrire en prose. Nous avons cru devoir conserver les incorrections qui paraissent propres à ce style rapide et négligé, telle l’omission de ἐὰν devant ἴδῃςqu’on rencontre deux fois (3 et 301), de même l’emploi du participe à la place de l’infinitif dans le cas suivant :

134. Ζοφεροὺς καὶ ἀηδεῖς τόπους ἰδών, κακὸν σημαίνει.

la même anomalie se retrouve chez Nicéphore, p. 15.

Λέοντα ἰδών, δυσμενῶν δηλοῖ στίφη.

Il me reste à remercier M. H. Diels  qui m’a proposé ce travail ainsi que M. K. Krumbacher du généreux concours qu’ils ont bien voulu me prêter sans lequel il eût été difficile de mener à bout cette édition.

 

Ὀνειροκριτικὸν βιβλίον
τοῦ προφήτου Δανιὴλ πρὸς τὸν βασιλέα Ναβουχοδονόσορ
κατὰ ἀλφάβητον.

 

Ἀργυρὰ ἤ χρυσὰ πετεινὰ ἐὰν ἴδῃς ἄκαιρον μάχην σημαίνει.

Ἀργυρὰ ἤ χρυσὰ σκεύη ἐὰν ἴδῃς γεγονότα ἤ ἐγγίσῃς ἤ ψηλαφήσῃς,

μάχην μετὰ ζημίας σημαίνει.

[p. 101]

Ἀργυρὸν ἤ χρυσὸν ἑαυτὸν ἴδῃς γεγονότα, μεγάλου πράγματος ἐμπόδιον

σημαίνει.

Ἀψίνθιον ἤ χυλὸν ἄλλον πικρὸν εἰ ἴδῃς ἑαυτὸν πίνειν, μάχην δυσχερὴν

σημαίνει.

5. Ἀποκεφαλισθέντα ἑαυτὸν ἰδεῖν, κάματον ἀποβαλέσθαι σημαίνει.

Ἀνελθεῖν ἐν οἱῳδήποτε, καλὸν σημαίνει.

Ἀπὸ ὑψηλοῦ βάσεως ἰδεῖν, χαλεπὸν σημαίνει.

Ἀποδύσασθαι ἀρρώστοις καλόν, τοῖς δὲ λοιποῖς ἀσύμφωνον.

Ἄλευρα χαρίσασθαι, κέρδη σημαίνει.

10. Ἀδελφὸν ἤ τινα τῶν ἰδίων τεθνάναι ἑωρακέναι, ζωῆς προσθήκην

σημαίνει.

Ἀπὸ πλοῖον ἐπὶ στερεὰ πηδῆσαι, τῶν οἰκείων ἀλλάξαι σημαίνει.

Ἀνελθεῖν ἐν ὑψηλῷ τόπῳ μετὰ ἵππου, καλὸν σημαίνει.

Ἀπόσκεπον ἑαυτὸν ἰδεῖν, βαρέα σημαίνει.

Ἀλέκτορα θῦσαι, ἀλλά μη εἶναι πρακτόν, καλὸν σημαίνει.

15. Ἀλέκτορα δέξασθαι, φυλάττεσθαι μὴ εἰς πειρασμὸν ἐμπέσῃ.

Ἄρρωστον ἑαυτὸν ἰδεῖν, λύπην σημαίνει.

Ἄλαλον ἑαυτὸν ἰδεῖν, χαρὰν μεγάλην σημαίνει.

Ἁρπαζόμενον ἑαυτὸν θεωρῆσαι, κέρδος σημαίνει.

Ἀπὸ ὕψους ἐάν τινας κάτω ἴδῃς, ζωὴν μακρὰν σημαίνει.

20. Αἷμα ἀπὸ στόματος ἰδεῖν στάζον, κίνδυνον μετὰ ζημίας δηλοῖ.

Ἀκάνθάς κόπτειν, ἀμεριμνίαν πραγμάτων σημαίνει.

Ἀμπελῶνα περιορίσαι, ζωὴν μακρὰν σημαίνει.

Ἀνδριάντα θεωρῆσαι, νέαν φιλίαν συγκροτηθῆναι σημαίνει.

Ἀσκὸν ἐν σώματι τρακτεύειν ἤ πρός τινος δέξασθαι, λύπας καὶ μάχας

σημαίνει.

25. Ἄμπελον ἐν οἱῳδήποτε τόπῳ ἰδεῖν γενομένην, καλοὺς καιροὺς

σημαίνει.

Ἄρκον ἀχρόνως παρερχόμενον ἰδεῖν, μάχας σημαίνει.

Ἀρχὴ τοῦ β

Βαδιστὴν ἰδεῖν ἐν ὁράματι, μάταιον καιρὸν σημαίνει.

Βασταζόμενον ἰδεῖν ὑπό τινων, ἀφανῆ καὶ αἰσχρὰ πράγματα σημαίνει.

Βραχίονας καλοὺς ἔχειν, φιλίας μεγάλας μετὰ κέρδους σημαίνει.

30. Βοΐδιον ἐπιθύσασθαι, πᾶσι καλόν ἐστι.

Βοῦν καθεσθῆναι, ἀξίαν < καὶ > τιμὴν μεγάλην σημαίνει.

[p. 102]

Βόας βοσκομένους ἰδεῖν, χαρὰν καὶ δόξαν μετὰ κέρδους σημαίνει.

Βόας τρέχοντας ἰδεῖν, χαρὰν καὶ δόξαν μετὰ κέρδους σημαίνει.

Βόας παλαίοντας ἰδεῖν, ἀγῶνας πραγμάτων δηλοῖ.

35. Βαλανεῖον ἰδεῖν ἤ λούεσθαι, αἰφνίδιον πόλεμον καὶ θόρυβον δηλοῖ.

Βαδίσαι ἐν ὁράματι, ὅρα μὴ εἰς κακὸν ἐμπέσῃς καὶ κινδυνεύσῃς.

Βόειον κρέας φαγεῖν, λύπην καὶ ἀηδίαν σημαίνει.

Βορδονίῳ καθίζεσθαι, κάματον ἄκαιρον δηλοῖ.

Βρακία μεταχειρίσαι ἤ ἔχειν, ἀμεριμνίαν σημαίνει.

40. Βαλανεῖον οἰκοδομεῖν, στενοχωρίαν δηλοῖ.

Βιρρὶν λευκὸν ἐνδύσαθαι, κακοὺς καιροὺς σημαίνει.

Βαλάνους συνάξαι ἤ φαγεῖν, ἐλευθερίαν πραγμάτων μετὰ κέρδους δηλοῖ.

Βούτυρον φαγεῖν, ἀγγελίαν καλὴν μήκοθεν σημαίνει.

Βασιλέα ἑωρακέναι ἐν ὁράματι ἤ γίνεσθαι, μεγάλης ἀξιωθῆναι τιμῆς

δηλοῖ.

45. Βίβλον λαβὼν ἤ καὶ λαμβάνων, νόμιζε τιμήν καὶ δόξαν· λήψει γὰρ ἐν

ὀλίγῳ.

Βυζία θεωρῆσαι μετὰ γάλακτος ἤ γαλακτίζεσθαι, κέρδος σημαίνει.

Βυζία ἑαυτοῦ ἰδεῖν ἐκκοπέντα, πᾶσι σκληρόν ἐστι.

Βαΐν δέξασθαι, τιμὴν σημαίνει.

Βροντὴν ἐν τῆς ὀρείοις ἀκοῦσαι, ἀγγελίαν καλὴν σημαίνει.

50. Βόλια ἐκ τῆς χειρὸς ἑωρακὼς ἐκπίπτειν, ἀποβολὴν βίου σημαίνει.

Βόλια καλινδεῖν (?) ἤ συνάγειν, πολυποικιλίαν βίου δηλοῖ.

Ἀρχὴ τοῦ γ

Γένεια ῥυπαρὰ ἔχειν, ἐν δικασταῖς, παραμένειν καλόν· ἐν δὲ τοῖς

λοιποῖς, ἀντίθετον, ἀσύμφορον.

Γένεια ξυρισθέντα ἰδεῖν ἤ ἀποπίπτοντα, παντάπασι χαλεπὸν ἰδεῖν.

Γένεια ἑαυτοῦ ἐκτίλλειν, πᾶσι σκληρόν.

55. Γλυκεῖα τρώγειν, λύπην ἤ πικρίαν σημαίνει.

Γενέθλια οἱαδήποτε ἰδεῖν, εὐτυχεῖν τὰ ἴδια.

Γελᾶν κατ’ ὄναρ λύπην σημαίνει·

Γάλα πιεῖν, ἱλαρότητα ζωῆς σημαίνει.

Γλώσσας δύο ἔχειν, σχολαστικοῖς ἤ κούρσωσι καλόν, τοῖς δὲ

λοιποῖς οὐκ ἀγαθόν.

60. Γυναικὶ γνωστῇ συγγενέσθαι, καλὸν πᾶσι δηλοῖ.

Γράμματα εἰς τὸ ἴδιον στόμα ἔχειν, μάστιγας δηλοῖ.

[p. 103]

Γυνὴ ἐν ὁράματι πορνευομένη, λύπην καὶ ἀηδίαν καὶ ἀρρωστίαν

δηλοῖ.

Γυνὴ ἐὰν < ἐν > ὁράματι παρθένον ἑαυτὴν ἴδῃ, ἰλαρότητα (?) δηλοῖ.

Γυμνὸν ἑαυτὸν ὁρᾶν, ζημίαν δηλοῖ.

65. Γάμους ἐν ὀνείρῳ ἰδεῖν, ζημίαν ἐπικίνδυνον δηλοῖ.

Γυναῖκαν βαστάζειν, στενοχωρίαν δηλοῖ.

Γυναῖκα ἰδίαν ὀρχουμένην ἤ βαλλίζουσαν ἐὰν ἴδῃ μοιχείαν δηλοῖ.

Ἀρχὴ τοῦ δ.

Δακτύλους περιττοὺς ἔχειν, προσθήκην βίου σημαίνει.

Δακτυλίδι σιδηροῦν βαστάζειν, ἔνθεον προσβολὴν σημαίνει.

70. Διάδημα ἔχειν ἤ φορεῖν, εὐτυχίαν καὶ καλὸν σημαίνει.

Δακτυλίδιον ἐν ὀνείρῳ δέξασθαι, ἀμεριμνίαν πραγμάτων σημαίνει.

Δένδρον καρποφόρον ἰδεῖν, εἴσοδον σημαίνει.

Δένδρα ξηρὰ ἰδεῖν, ἀποτυχίαν πραγμάτων σημαίνει.

Δένδρα ἐκκοπτόμενα ἰδεῖν, ἐλευθέροις μὲν ζημίαν, δούλοις δὲ κέρδος

σημαίνει.

75. Δένδροις, συνανέρχεσθαι ἰδών, τιμῆς μεγάλης ἀξιωθήσεσθαι δηλοῖ.

Δραμεῖν καθ’ ὕπνους, κέρδος σημαίνει.

Δραμεῖν θέλειν καὶ μὴ δύνασθαι, ἐμπόδιον σημαίνει.

Διτρόχῳ καθεσθῆναι, ἀρρωστίαν σημαίνει.

Δράκοντα ἰδεῖν, ὅχλησιν πολλὴν σημαίνει.

80. Δράκοντας ἰδεῖν καὶ ὑπ’ αὐτῶν διώκεσθαι πρότερον, φόβον δηλοῖ

καὶ τιμὰς.

Δελφῖνα ὁρᾶν, καλὴν ἀγγελίαν δηλοῖ.

Δύο κεφαλὰς ἔχειν, συζυγίαν φίλων σημαίνει.

Δαίμονας ἰδεῖν, στενοχωρίαν καὶ κάματον σημαίνει.

Δῶρα ἀποστείλας, ὅρα μή τι ζημιωθῇς.

85. Διαθήκην ποιῆσαι, ἀποτυχίαν πραγμάτων σημαίνει.

Δράκοντα ἰδεῖν εἰς τὸν ἴδιον οἶκον, καλὸν σημαίνει.

Δύο ἡλίους ἰδεῖν, μακρότητα ζωῆς μετὰ δόξης καὶ τιμῆς

καὶ φανέρωσίν τινων μυστηρίων σημαίνει.

Ἀρχὴ τοῦ ε.

Ἔνοπλον ἑαυτὸν ἰδεῖν, αἰφνὶδιον τιμὴν σημαίνει.

Εἰς οὐρανοὺς ἐγγίζειν, τιμὴν μεγίστην σημαίνει λαβεῖν.

90. Ἐξ οἱουδήποτε ζῴου λακτισθῆναι, δόλον καὶ κακὸν σημαίνει.

Ἐλάφοὺς ἰδεῖν ἤ διῶξαι δίχα κινδύνου φόβον δηλοῖ.

Ἐλάφειον κρέας τρώγειν, καλὸν σημαίνει.

Ἐρίφους ἐχαρίσασθαι, κέρδος σημαίνει.

[p. 104]

Ἐλέφασι καθεσθῆναι, μεγάλης τιμῆς ἀξιωθήσῃ.

95. Ἐκδυόμενον ἑαυτὸν ὁρᾶν, ἀρρώστοις καλὸν, τοῖς δὲ λοιποῖς

δυσχερὲς σημαίνει.

Ἐπιστολὴν ἀναγινώσκειν, χαρὰν κοινὴν σημαίνει.

Ἐλέφαντα ψηλαφῆσαι, ἀρρωστίαν σημαίνει.

Ἐν προαστείῳ περιπατεῖν, στενοχωρίαν σημαίνει.

Ἐμπρησμὸν ἐν οἱῳδήποτε τόπῳ ἰδεῖν, κίνδυνον σημαίνει.

100. Ἐν ποταμῷ λούσασθαι, στενοχωρίαν σημαίνει.

Ἐν θερμοῖς λούσασθαι, στενοχωρίαν σημαίνει.

Ἐν πηγαδίῳ λούσασθαι, ἱλαρότητα σημαίνει.

Ἐν πηγῇ λούσασθαι, ἱλαρότητα σημαίνει.

Ἐν πηγῇ λούσασθαι, κέρδος ἀπροσδόκητον σημαίνει.

105. Ἐν φυλακῇ ἑαυτὸν ἰδεῖν ἤ ἐν δεσμοῖς, πολλοῖς κακοῖς περιπέσῃ.

Ἐν ἁμὰξῃ καθέζεσθαι, ἔχθραν καὶ λύπην σημαίνει.

Ἐν τῇ ἰδίᾳ πατρίδι εὑρεθῆναι ἤ ἐνδείξασθαι, κίνδυνον καὶ φόβον

σημαίνει.

Ἐν ποταμῷ ἤ ἐν θαλάσσῃ ἐὰν ἴδῃς ἑαυτὸν πίπτοντα καὶ ἀναστῆναι

μὴ δυνὰμενον, λύπην μεγάλην σημαίνει.

Ἐν ξένῳ τόπῳ ἑαυτὸν ὁρᾶν, αἰφνίδιον κέρδος σημαίνει.

110. Ἐν τάβλᾳ ἑαυτὸν ζωγραφηθέντα, μακροημερίαν βίου σημαίνει.

Ἐάν τις ζητήσῃ σε ἤ κράξῃ σε καθ’ ὕπνους, ἀνέλπιστον κέρδος

σημαίνει.

Ἐν πελλῷ ὁδεύειν, ὄνομα ἀλλοτρίων πραγμάτων κακοῖς περιπέσῃ.

Ἐγκλεισθέντα ἑαυτὸν ἰδεῖν ἐν ἐκάστρῳ ἐν πολλῇ λύπῃ ἤ κακοῖς

περιπεσεῖται.

Ἐρίαν λευκὴν ἰδεῖν, χαρὰν σημαίνει.

115. Ἔλαιον περιχυθῆναι ἤ ἀλείψασθαι, καλοὺς καιροὺς σημαίνει.

Ἔλαια ποιῆσαι ἤ τρυγῆσαι, καλὸν πρᾶγμα σημαίνει.

Εὐχὰς ποιεῖσθαι, καλοὺς καιροὺς σημαίνει.

Ἔντριχον ἑαυτὸν ἰδεῖν, καλὸν καὶ ἀγαθὸν σημαίνει.

Ἑρπετὰ αὐστηρὰ ἰδεῖν προσερχόμενά σοι, ἐχθρῶν ἐπαναστάσεις

δηλοῖ.

120. Ἐσπαρμένα ἰδεῖν ἤ ἐκτῖλαι ἤ συνάξαι, ἀμεριμνίαν πραγμάτων δηλοῖ.

Ἐφορᾶν ἐξ ὕψους ἑαυτὸν ἰδεῖν καθ’ ὕπνους, καλὸν σημαίνει.

Ἐσθῆτα ἑαυτὸν ἀπολέσαι, ζημίαν σημαίνει.

Ἐν βαπτοῖς ἱματίοις περιπατεῖν, δούλῳ καλόν, ἐλευθέροις δε ψόγον

σημαίνει.

Ἐν κλίνῃ ἀφοδεύειν ἤ ἐν ἀγρῷ, νόσον σημαίνει.

[p. 105]

125. Ἐξ ἐλαίων στέφανον φορεῖν ἤ ἐκ δάφνης ἤ ἐκ δρυός, μετὰ σκοποῦ

πορείαν δηλοῖ.

Ἐξ ὕψους παρακύψας, ἀμεριμνίαν σημαίνει.

Ἐνδεδυμένος λούσασθαι, διωγμὸν δηλοῖ.

Ἐνδύματα καλὰ δέξασθαι, κέρδος σημαίνει.

Εἰς κάματον ἑαυτὸν ὁρᾶν, προσθήκην σημαίνει.

130. Εἰς πῦρ πεπτωκέναι ἰδεῖν, κατηγορίαν σημαίνει.

Ἀρχὴ τοῦ ζ.

Ζωσθέντα ἑαυτὸν ἰδεῖν, κέρδος σημαίνει.

Ζώνην ἀπολέσαι, μεγάλης τιμῆς ἐκπεσεῖται.

Ζώνην παρά τινος δέξασθαι, μεγάλην τιμὴν σημαίνει.

Ζοφεροὺς καὶ ἀηδεῖς τόπους ἰδών, κακὸν σημαίνει.

Ἀρχὴ τοῦ η.

135. Ἥλους συνάξαι ἤ ἐμπῆξαι, ζημίαν σημαίνει.

Ἥλιον καθαρὸν ἰδεῖν, κέρδος σημαίνει.

Ἥλιον αἱματώδη ἰδεῖν, ζημίαν σημαίνει.

Ἡλίους δύο ἰδεῖν, ἐξουσίαν, εὐτυχίαν καὶ μυστηρίων φανέρωσιν

σημαίνει.

Ἥλιον ἀνατέλλοντα καὶ λάμποντα ἰδεῖν, κίνδυνον καὶ φανέρωσιν

πραγμάτων σημαίνει.

140. Ἥλιον καὶ σελήνην ἐν τῷ ἅμα (?) τρέχοντα ἰδεῖν, μάχην σημαίνει.

Ἥλιον ἀπὸ ἀνατολῆς ἐξιόντα ἰδεῖν, πάντα καλά.

Ἥλιον ὑποκάτω νεφέλης ἰδεῖν τρέχοντα, κέρδος ἴδιον καὶ πρᾶξιν

καλὴν σημαίνει.

Ἥλιον ἐν τῷ ἰδίῳ τόπῳ ἵστασθαι ἰδεῖν, καλὸν σημαίνει.

Ἥλιον ἀπὸ οὐρανοῦ πίπτοντα ἰδεῖν, τῷ ὁρῶντι καλόν, αὐθέντῃ

δὲ μεγάλῳ θάνατον.

Ἀρχὴ τοῦ θ.

145. Θηρία ὁρᾶν καὶ μετ’ αὐτῶν εἶναι, ὄχλησιν ἀνδρῶν σημαίνει.

Θηρία μεταξὺ ἀλλήλων μαχόμενα ἰδεῖν, φόβον δίχα κινδύνου σημαίνει.

Θηρία δαμάσαι ἰδεῖν, μετ΄ ἐχθρῶν φιλίαν ποιήσει.

Θηρία τρέχοντα ἰδεῖν, ταραχὴν σημαίνει.

Θεὸν εὐωχοῦντα ἰδεῖν ἤ μετ΄ αὐτοῦ εὐωχηθῆναι κέρδος σημαίνει.

[p. 106]

150. Θεὸν ἐκ τοῦ οἴκου ἐξιόντα ἰδεῖν, ἐκ τοῦ οἴκου σου ἐξιέναι σε δεῖ.

Θεὸν καταφιλῆσαι ἰδών, ὅθεν οὐ προσδοκᾷς, ὑπεύθυνος ἔσῃ.

Θέρος συνάξαι ἤ συνάγειν ἰδεῖν, πρᾶξιν καλὴν σημαίνει.

Θύραν ἐκ τοῦ οἴκου σου πεσεῖν ἤ ἐξαρθῆναι ἰδεῖν, γυναικὸς ἀποτυχίαν

σημαίνει.

Ἀρχὴ τοῦ ι.

Ἱματίοις καλοῖς ἀμφιάζεσθαι, τερπνότητα σημαίνει.

155. Ἰσχυρότερον ἑαυτὸν ὁρᾶν, ἐπίκερδον πρᾶγμα σημαίνει.

Ἱππικοὺς θεωρῆσαι, μάχας καὶ ἀηδίαν σημαίνει.

Ἵππῳ μελανῷ καθεσθῆναι, ζημίαν σημαίνει.

Ἵππῳ βραδέῳ καθεσθῆναι, ὁδὸν ἐπίκερδον σημαίνει.

Ἵππῳ συντρέχειν ἤ παρ’ αὐτοῦ διώκεσθαι, ἄκαιρον μάχην δηλοῖ.

160. Ἱμάντα ὁλοσήρικον ἔχειν, φθόνον σημαίνει.

Ἰχθύας ἰδεῖν, ἐχθρῶν διάβασιν σημαίνει.

Ἱμάτια πλύνειν, ἀηδίας ἀπαλλαγὴν σημαίνει.

Ἱμάτια μεμολυσμένα ἔχειν ἤ πεπηλωμένα, δυσχερές τι καὶ οὐκ

ἀγαθὸν σημαίνει.

Ἵπτασθαι δίπτερον ξενιτεύουσι καλόν, τοῖς δὲ λοιποῖς ἀσύμφωνον.

165. Ἱστὸν ἄνδρα ὑφαίνειν, μάχας σημαίνει.

Ἵππῳ λευκῷ καθεσθῆναι, ὁδὸν ἐπικερδῆ σημαίνει.

Ἱστὸν δίχα ἀνδρὸς «ὑφαινόμενον ἰδεῖν, καλὴν ἀγγελίαν σημαίνει.

Ἀρχὴ τοῦ κ.

Κουδουμέντα ἐσθίειν ἰδεῖν, καλὴν ἀγγελίαν σημαίνει.

Καίεσθαι δίχα καπνοῦ, στοργὴν γυναικὸς σημαίνει.

170. Κολοκύνθια ἐσθίειν, ἀρρωστίαν σημαίνει.

Κοδικέλας ἰδεῖν ἤ ἀναγνῶναι, εὐτυχεστάτους καιροὺς σημαίνει.

Καίεσθαι ὁρᾶν τὰ ἰμάτια, ἀπροσδόκητον κέρδος σημαίνει.

Κηρὸν ἰδεῖν ἤ χαρίσασθαι, ἀγγελίαν ἀγαθὴν σημαίνει.

Κηρὸν μετὰ φωτὸς λαμπροτάτου χαρίσασθαι, ἐξουσίαν μετὰ χαρᾶς

καὶ δόξης σημαίνει.

175. Κρέας ὀπτὸν ἐσθίειν ἰδεῖν, ζημίαν σημαίνει·

Κύμβαλον ἰδεῖν ἤ κυμβαλίζουσαν ἤ ὀρχουμένην, μάχην σημαίνει.

Κόνδυ πίνειν, ἀποτυχίαν πραγμάτων σημαίνει.

Κατάφορον κατέρχεσθαι, καλὸν καὶ ἀγαθὸν σημαίνει.

Κολόβιν ἐνδύσασθαι, καλὸν δηλοῖ ἤτοι κέρδος γενέσθαι.

180. Κοντὸν κατέχειν ἤ ἀκοντίζειν, παραφυλάττεσθαι μή ἐκπέσῃ εἰς

πειρασμὸν

[p. 107]

Κόριδας θεωρῆσαι ἤ ψηλαφῆσαι, βαρεῖαν ἡμέραν δηλοῖ.

Κόρακας ἤ κορώνας κραζούσας ἰδεῖν, ἐπίκερδον πρᾶγμα δηλοῖ [ἤ ἰδεῖν].

Κύνας < ἰδεῖν > καὶ ὑπ’ αὐτῶν διώκεσθαι, ἐχθρῶν στάσιν δηλοῖ.

Καθαρίζειν ὁρᾶν καθ’ ὕπνους, δυσημερίαν σημαίνει.

185. Κεράσια φαγεῖν ἤ ἰδεῖν ἤ ψηλαφῆσαι, ἀλλοτρίας οὐσίας λήψεσθαι δηλοῖ.

Καλοῦντί σέ τινι καὶ μὴ δυνάμενον ἀποκριθῆναι, ἐμπόδιον δηλοῖ, τῷ δἐ

ἀποκριθέντι ἀγαθὸν κέρδος καὶ τιμήν.

Κάμηλον καθεσθῆναι ἰδεῖν, κέρδος σημαίνει.

Κυνηγὸν ἑαυτὸν ἰδεῖν ἤ ἐν θήρᾳ τρέχειν, κέρδος σημαίνει.

Καρδίαν οἱανδήποτε φαγεῖν, μάχην σημαίνει κατ’ οἷκον.

190. Καλέσαι θέλειν καὶ μὴ δύνασθαι, ἔνδειαν σημαίνει.

Κύνας πλείστους ἰδεῖν, ὄχλησιν σημαίνει.

Κηλήτην ἑαυτὸν ἰδεῖν, πολλοῖς κακοῖς περιπέσῃ.

Κατάκομον ἑαυτὸν ἰδεῖν, κέρδος σημαίνει.

Κεφαλὴν πολιὰν ἔχειν, τιμὴν σημαίνει.

195. Κεφαλὴν ἑαυτὸν ἰδεῖν κεκαρμένον, ζημίαν σημαίνει.

Κεφαλὴν ἰδίαν καλλωπίζειν, καλὸν σημαίνει.

Κάγκελλα οἱαδήποτε ἰδεῖν ἤ ἐγκλεισθῆναι ἐν αὐτοῖς, κακοπραγμοσύνην

σημαίνει.

Καρούχᾳ καθεσθῆναι, ἀρρωστίαν σημαίνει.

Κύνα μετὰ σοῦ ἰδεῖν παίζοντα, μετὰ τῶν ἐχθρῶν σου φιλιωθήσῃ.

200. Κεφαλὴν ἑαυτοῦ πλῦναι, ἀπὸ πάσης ὀχλήσεως ἐλευθερωθήσῃ.

Κύνας ὑλακτοῦντας ἀκούειν, ἐνέδραν ἐχθρῶν σημαίνει.

Κρέας ἑψημένον ἐσθίειν, κέρδος ἀπροσδόκητον σημαίνει.

Κράββατον ἰδεῖν εἰς κουβούκλιον βαλλόμενον, χωρισμὸν γυναικὸς

σημαίνει.

Κράββατον καλῶς ἐστρωμένον μετὰ γυναικὸς ἰδεῖν, καλὸν σημαίνει.

205. Κέρδος ποιῶν, ληστὰς παραφυλάττειν.

Κλίνην ἰδεῖν χρυσῆν, βαρεῖαν ἡμέραν σημαίνει.

Κολυμβᾶν ἰδεῖν, ἀπὸ πολλῶν κακῶν ἐλευθερωθήσῃ.

Καρούχας χαρισθείς, βαρείας μάχας σημαίνει.

Κόσμια βαστάζειν, τιμὰς μετὰ φθόνου δηλοῖ.

210. Κόρην μικρὰν λαβεῖν ἰδεῖν, τιμὴν ἑαυτοῦ αὐξάναι δηλοῖ.

Κρέας ὠμὸν ἐσθίειν, πόρνοις καλόν, ἄλλοις δὲ οὐκ ἀγαθὸν.

Κλαίων καθ’ ὕπνους, χαρὰν σημαίνει.

Κλάδον ἀποσπάσαι, φιλίαν ἀποβάλλεσθαι σημαίνει.

[p. 108]

Κωπηλάτην ἰδεῖν, καιροὺς τε θορυβωμένους σημαίνει.

215. Καταπεπτωκέναι ἑαυτὸν ἰδεῖν, ἐπίρροιαν σημαίνει.

Κασσύματα ἐκ τῶν ὑποδημάτων ἐκπίπτειν ἰδεῖν, ἐμπόδιόν τι σημαίνει.

Κάτω ἵπτασθαι ἑαυτὸν ὁρᾶν, παραφυλάττεσθαι μὴ ὑποφέρειν ζημίαν.

Κρέα λέοντος ἐσθίειν, ἀπὸ ἀντιδίκου δίκην δηλοῖ.

Ἀρχὴ τοῦ λ.

Λευκὴν ἐσθῆτα ἠμφιεσμένον ἑαυτὸν ἰδεῖν, χαρὰν μεγάλην εἰς ἑαυτὸν

δηλοῖ.

220. Λάχανα χλωρὰ συνάγειν, μαλακίαν πραγμάτων σημαίνει.

Λιθαζόμενον ἑαυτὸν ὁρᾶν, κατηγορίαν τῶν ἐχθρῶν σου σημαίνει.

Λάρδινον χοιρίων < ἐσθίειν >, τινὰ τῶν συγγενῶν σου τεθνάναι

σημαίνει.

Λέοντα αὐστηρὸν ἰδεῖν, ἐχθρόν σου σημαίνει.

Λέοντα τρέχοντα ἰδεῖν, ἐν συντόμῳ ἐπικερδὲς πρᾶγμα δηλοῖ.

225. Λίθον ἀκοντίσαι, ζημίαν σημαίνει.

Λῃστὰς ἰδεῖν ἤ κακοὺς ἀνθρώπους, κέρδος πολὺν σημαίνει.

Λύχνον καιόμενον ἰδεῖν, ἀπόκρυφα πράγματα φανεροῦσθαι σημαίνει.

Λάκκον ἰδεῖν καὶ ἐξ αὐτοῦ φυγεῖν, ἀπὸ μεγάλης ὀχλήσεως

ἐλευθερωθήσῃ.

Λύκον αὐστηρόν σοι προσερχόμενον ἰδεῖν, ἐχθρῶν φανέρωσιν

σημαίνει.

230. Λύκον ἤ ὄφιν ὑπὸ σοῦ θανατωθέντας ἰδεῖν, ἐχθρῶν ἀπώλειαν καὶ

θάνατον σημαίνει.

Ἀρχὴ τοῦ μ.

Μελίσσας ἐκ τοῦ οἴκου σου ἐξιούσας ἰδεῖν, ἐχθροὶ κατὰ σοῦ

σκοποῦνται.

Μελίσσας σοι προσκομίζεσθαι, ἐχθρῶν ἐπαναστάσεις δηλοῖ· ἤ εἰς

οἷκον εἰσιέναι αὐτὰς ἰδεῖν, τὸ αὐτὸ δηλοῖ.

Μέλι ἐσθίειν λύπην σημαίνει.

Μετὰ ἐπάρχου ὁμιλεῖν, θόρυβον σημαίνει.

235. Μετὰ γυναικὸς ἰδίας συγκοιτάζειν ἀποδημοῦντι καλόν, ἄλλοις δὲ οὐχί.

Μετὰ θυγατρὸς ἤ ἀδελφῆς συγκοιτάζειν, χωρισμὸν δηλοῖ.

Μετὰ σιδήρου κρούεσθαι, λύπην σημαίνει.

Μετὰ νεκροῦ συνδυάσαι, πραγμάτων ἔκβασιν <σημαίνει>.

Μετὰ τεθνεῶτος ὁμιλεῖν, κέρδος σημαίνει.

240. Μετὰ πόρνης συνδυάσαι, κέρδος σημαίνει.

Ἀρχὴ τοῦ ν.

Νεκρὸν οἱονδήποτε ὁρᾶν ἀνιστάμενον, κέρδος σημαίνει.

Νεφέλην τρέχουσαν ἰδεῖν, ἀγῶνα πραγμάτων σημαίνει

[p. 109]

Νοσσιὰν πετεινῶν ἰδεῖν, προσθήκην πραγμάτων δηλοῖ.

Νύμφην ἐκβάλλεσθαι ἀπὸ οἴκου, νεκροὺς ἐκβαλεῖς.

245. Ναὸν μετὰ θεῶν ἰδεῖν, τιμὴν δηλοῖ πᾶσι· καιόμενον δὲ ἰδεῖν μάχην

σημαίνει.

Ἀρχὴ τοῦ ξ.

Ξίφει ἑαυτὸν κόπτεσθαι ἰδεῖν, τιμὴν πραγμάτων σημαίνει.

Ξένους ἐν τῷ οἴκῳ σου ἰδεῖν, ἔχειν φθόνον δηλοῖ.

Ξερᾶσαι ἐν ὁράματι ἰδεῖν, ζημίαν σημαίνει.

Ξυλευθῆναι ἰδεῖν, κέρδος σημαίνει.

250. Ξανθὸν ἑαυτὸν ὁρᾶν, κέρδος σημαίνει.

Ξέεσθαι τὴν χεῖρα αὐτοῦ, χρυσὸν πιάσῃς.

Ἀρχὴ τοῦ ο.

Ὅπλα βαστάζειν, ἀσφάλειαν πραγμάτων σημαίνει.

Ὅπλα χειρίσαι, ἀπὸ παντὸς κακοῦ ἐλευθερωθήσῃ.

Ὄνῳ καθεσθῆναι, πλουσίῳ θάνατον σημαίνει.

255. Ὄνους ἰδεῖν, μεγάλην ὄχλησιν σημαίνει.

Ὄνους μεγάλους [δὲ] < ἰδεῖν > ἤ τρέχοντας, μάχας σημαίνει.

Ὄνους ἀροτριῶντας ἰδεῖν, εὐπραγίαν μετὰ ζημίαν σημαίνει.

Οὐρανὸν πυροειδῆ θεωρῆσαι εἰς οἰκουμένην, ὄχλησιν σημαίνει.

Οὐρανὸν χρυσὸν ἰδεῖν, πλουσίοις ἐναντίον, πένησι δὲ χαράν.

260. Οὐρανὸν χαμαὶ πίπτοντα ἰδεῖν, ἐμπόδιον πραγμάτων δηλοῖ.

Οὐρανὸν ἅψασθαι ἰδεῖν φασί τινες δύσκολον εἶναι, ἐγὼ δὲ τιμὴν

ἀποφαίνομαι.

Ὄφιν εἰς κλίνην ἀγαγεῖν, γυναῖκα εἰς τὸν οἷκόν σου εἰσελεύσεσθαι

δηλοῖ.

Ὀδόντας ἐκ σιαγόνων ἰδεῖν πίπτοντας, συγγενῆ τελευτῆσαι δηλοί.

Ὀδόντας καθαρίζειν, ἰδίους καμάτους δηλοῖ.

265. Ὀδόντας δίχα πόνων ἐκβαλεῖν, ἀμεριμνίαν πραγμάτων σημαίνει.

Ὀδόντας σου μελανοὺς θεωρῆσαι, ἀρρωστίαν σημαίνει.

Ὄψιν ἐν ὕδατι ἰδεῖν, καλὴν ζωὴν σημαίνει.

Ὀστρακίνοις σκεύεσιν ἰδεῖν ἐγγίζειν, φυλάττου μή τι κακόν σοι ἐπέλθῃ.

Ὄρνιθας ἐπὶ ᾠῶν καθημένας ἰδεῖν, καλὰ πράγματα σημαίνει.

270. Ὀμίχλην ἐπάνω τῆς γῆς ἰδεῖν, τόπου ἀπαλλαγὴν ἤ θόρυβον σημαίνει.

Ὀστέα ψηλαφῆσαι ἤ κροῦσαι (?) φίλων, ἀπαλλαγὴν σημαίνει.

Ὀφθαλμοὺς πολλοὺς ἔχειν, τέκνων ἀποτυχίαν σημαίνει.

[p. 110]

Ὀφθαλμοὺς μικροὺς ἔχειν, ζημίαν σημαίνει.

Ὀπώραν τρώγειν, ἐμπόδιον πραγμάτων σημαίνει.

275. Ὅραμα ἐν ὁράματι κρίνειν, ὅ κρίνει τοῦτό ἐστιν ἀληθὲς καὶ καλόν.

Ὄνυχας ποιῆσαι, ἀμεριμνίαν σημαίνει.

Ἀρχὴ του π.

Πετεινὸν πιάσας, κέρδος σημαίνει.

Πετεινὰ μαχόμενα ἰδεῖν, θόρυβον σημαίνει.

Πηγὴν ἰδεῖν ἤ πιεῖν ἐξ αὑτῆς, κέρδος σημαίνει.

280. Πετεινῶν πλῆθος ἰδεῖν ἤ μετὰ τοιούτων παλαίειν, ἐλευθέροις

προσβολήν, (?) δούλοις δὲ ζημίαν σημαίνει.

Παρὰ βασιλέως φίλημα δέξασθαι, πρᾶξιν καλὴν σημαίνει.

Πλούσιον ἑαυτὸν ἰδεῖν, πενίαν σημαίνει.

Πέτασθαι ἐν ξένοις τόποις, ἀποδημίαν σημαίνει.

Πλανώμενον ἑαυτὸν ἰδεῖν, μεγάλην στενοχωρίαν σημαίνει.

285. Πηγὴν < ἰδεῖν > ἤ λούσασθαι επ’ αὐτὴν ἤ πλεῦσαι, νόσον σημαίνει.

Παλαίειν καὶ νικῆσαι, καλὸν σημαίνει.

Πηγὴν εἰς τὸν οἶκον ἰδεῖν γενομένην, κέρδους ἰλαρότητα σημαίνει.

Πλήθη τετραπόδων ἰδεῖν, ἄκαιρον μάχην σημαίνει.

Πόρνας θεωρῆσαι καὶ μετ’ αὐτῶν διάγειν αἰφνίδιον κάματον σημαίνει.

290. Πλοῖον ἐν πελάγει τρέχειν ἰδεῖν, χαρὰν μεγάλην σημαίνει.

Πλεῦσαι ἐν ὁράματι, καλὸν καὶ χαρὰν σημαίνει.

Πλοῖον καιόμενον ἰδεῖν, θόρυβον σημαίνει.

Πρόβατα κεῖραι ἰδεῖν, κέρδος μετὰ ζημίας, προπέμψαι δὲ κέρδος

σημαίνει.

Πόδας πεφραγμένους ἔχειν, πένησι καὶ δούλοις καλόν, πλουσίοις δὲ

δεινόν.

295. Παστέλιν δέξασθαι ἤ ἐσθίειν, κέρδος σημαίνει.

Παῖδα γέροντα ἑωρακέναι, ἐνθήκης ἀποβολήν σημαίνει.

Παιδία δέξασθαι εἰς φυγήν, ἐχθρῶν ἐπιβουλὰς σημαίνει.

Πτῶσίν τινα ἰδεῖν, ἀποτυχίαν πραγμάτών σημαίνει.

Ποντικὸν ἰδεῖν ἤ γαλῆν (?) ἐν τῷ οἴκῳ σου, ξένα πρόσωπα μετὰ

ἀγγελίας ἀγαθῆς καὶ κέρδους σημαίνει.

Ἀρχὴ τοῦ ρ.

300. Ῥάφανον τρώγειν ἤ ψηλαφᾶν, ἀπὸ φαρμάκου παραφυλάττειν.

‘Ρόδα ἐν τῷ ἰδίῳ οἴκῳ ἴδῃς, καιρὸν καλὸν σημαίνει.

‘Ρητίνην ἤ πίσσαν ἤ τέαφον ψηλαφᾶν, βίαν ἐπὶ πονηρίᾳ (?) σημαίνει.

[p. 111]

Ἀρχὴ τοῦ σ.

Συκίδα φαγεῖν, ἀρρωστίαν σημαίνει.

Σῶμα χλωρόν, ἔμποδον πραγμάτων σημαίνει.

305. Σύζυγον ἑαυτὸν ἰδεῖν εἰς πορνεῖον καθεζόμενον, οἰκεῖον κίνδυνον

σημαίνει.

Σάγματα ἰδεῖν ζημίαν καὶ θλίψιν σημαίνει.

Σάλπιγγας ἀκοῦσαι, θόρυβον σημαίνει.

Στρατιώτας ἰδεῖν, χαρὰν μεγίστην σημαίνει.

Σχάδας συνάξαι ἤ φαγεῖν, πρᾶξιν μεγίστην σημαίνει.

310. Σίδηρον ῥυπαρὸν ψηλαφῆσαι, ἀρρωστίαν σημαίνει.

Σελήνης ἐλάττωσιν ἰδεῖν, ζημίαν σημαίνει.

Σελήνην λαμπρὰν θεωρῆσαι, πραγμάτων ταράξεις σημαίνει.

Σέλλαν ἰδεῖν, σκληρὸν πρᾶγμα σημαίνει.

Σαγίττας ἰδεῖν ἤ ψηλαφᾶν ἤ σαγιττεύειν, κίνησιν πραγμάτων καὶ

ἀγγελίαν τινὰ περί τινων βιῶν σημαίνει.

E. de Stoop.

Gand

Notes

(1) Bouché-Leclerc. La divination dans l’antiquité.Paris, 1879, I, p. 278.

(2) Artemidori. Onirocritica. éd. Hercher, Leipzig, 1864.

(3) Cf. Riess, (Pauly-Wissow Realencycl.) Article Artemidoras.

(4) Cf. Riess, Volksümliches bei Artemidoros. Rhein. Mus., T. 49, pp. 185, 86.

(5) Oratio adv. Graecos, éd. Schwartz, le début.

(6) Sur Aristandre de Telmesse, c. Bouché-Leclerc, I, p. 296 etss. Sur Apollodore de Telmsesse cf. Artémidore, I, 79

(7) Oratio contra gentes, § 31, Patrol. grecque, XXV,, 63 : καὶπολλάκιςτοῦσώματοςἡρεμοῦντοςκαὶἡσυχάζοντοςκαὶκαθεύδοντος, κινεῖταιἔνδονὁ ἄνθρωποςκαὶτὰἔξωθενἑαυτοῦθεωρεῖ, χώραςἀποδημῶνκαὶπεριπατῶνκαὶἁπαντῶντοῖςγνωρίμοιςκαὶπολλάκιςδιὰτούτωντάςμεθ᾽ἡμέρανπράξειςἑαυτοῦ μαντευόμενοςκαὶπρογινώσκων

(8) Pour les onirocritica byzantin, cf. Krumbacher, Gesh. D. byznt. Litteratur, p. 629-30.

(9) Editions de Meursius, De luxu Romanorum liber singularis. Hagae-Comitis, 1605, pp. 77-88.

(10) Edition de Rigault, Artemdori Daldiani et Achmetis Sereimi oniricritica Astrampsychi et Nicephori versus etiam onirocritici. Paris, 1603. M. Ruelle fournit des additions et des corrections puisées dans un manuscrit de Pris. Cf. Revue des études grecques. VIII, p. 251 à 255.

(11) CF. Krumbacher, Gesh. d. byznt. Litteratur., p. 630.

(12) Sue le contenu du manuscrit, voir les Hundschriften-Verzeichnisssen der königl. Bibliothek zu Berlin, Band, XI, 28.

(13) Cf. infra, p. 96.

(14) CF. Krumbacher, Gesh. d. byznt. Litteratur., p. 630.

(15) On ne saurait dire si notre auteur a disposé d’Astrampsychos ; il s’inspire d’un verre de ce dernier qui ne se trouve pas chez Nicéphore dans l’édition de Rigault :  c’est le vers κλαίων καθ᾽ὕπνους cité plus haut ; mais M. Ruelle (Revue des études grecques, 1893, p. 251 et ss.),  se basant sur un manuscrit de Paris, assure que Rigault a omis, dans son édition de Nicéphore, qutre-vingt-six vers qui se retrouve dans son édition d’Astrampsychos. Le vers vers κλαίων καθ᾽ὕπνους est-il un des quatre-vingt-six ?

(16) Je dois ce renseignement à M. Diels.

(17) Un recueil d’Oracle circulait également sous son nom. CF. Krumbacher, Gesh. d. byznt. Litteratur., p. 628.

(18) Cockaine, Saxon leechdoms of early England, III, p. 198-215 (dans les Rerum brit. Script. Medii aevi) et Forster, Beitrage zur mittelaterkichen Volksunde, dans l’Archiv. Für ds Stud. Der neueren Sprachen, CXX, p. 302-305. Cette dernière version n’est qu’un court fragment.

(19) Cf. Max Forster. Arch. f. d. Stud. Der neueren Sprach, CX, p. 357 ; Les manuscrits suivants portent le nom de Daniel : Munich. Codd. Lat. 5125, 26639 ; Erfurt, codd. Ampl. Q. 21, Q. 186 ; Erlangen, Univ. Bibl. 917 ; Bodl. Digby 81, 86 ; Cott. Tib. A. III ; Camb. Univ. Libr. Gg. I, 1. Reste à voir si les autres manuscrits signalés par Max Forster ne se rattachent pas aussi à l’onirocriticons de Daniel, savoir : Munich, codd. Lat., 666, 15613, 18921 ; Erfurt Q. 375, Q 387 ; Bodl. Digby, 103 ; Harl, 4166 ; Ashl. 179 ; Wolfenbuttel, Aug. Fol. 87, 7 ;  ces deux derniers, d’après les titres qui figurent dans les catalogues, me paraissent rattachés à la clé des songes d’Achmet.

(20) Daniels experimenta sive modus coniciendi per somnia.
Il y a de publié, à ma connaissance, que le fragment saxon de Forster (Arch. f. d. Stud. D. Neueren Sprachen, CXX, p. 302) avec les quelques versets latins qu’il en a rapprochés, et la version saxonne de Cockaine qui, aux endroits difficiles, reproduit quelques mots du texte latin du Cott. Tiberius, A, III, fol. 25^b-30^b.

(21) Je retrouve dans mon texte latin les onze interprétations latines que M. Forster a tirées des manuscrits les plus divers (I, c., p. 302).  Je le retrouve aussi, presque tout entier, dans la version saxonne de Cockaine ;  il semble donc que toutes ces versions soient assez semblables entre elles ; mais autant cette ressemblance est remarquable, autant on est frappé des multiples divergences entre le l’onirocriticons et ses versions ; celle-ci ne nous ont guère aidé pour la correction du texte grec.

(22) Les éléments païens conservés dans l’onirocriticon ont été éliminés dans la version latine du Parisinus 7349 ; de plus, il y a ici des éléments chrétiens : Christo loqui Christum crucifium videre, etc.  ces interprétations qui sont à la place du X remontent vraisemblablement à une source grecque. Celle-ci serait-elle différente del’onirocriticon de Daniel ? La dernière partie du texte grec faisant défaut, nous ne pouvons dire s’il contenait des interprétations commençant par Christos.
La question du rapport entre les versions latines et le texte grec ne saurait évidemment être abordé qu’après un dépouillement assez complet des manuscrits latins.

(23) Riess, Mus. 49, p. 178.

(24) Gesch. d. byz. Litter., p. 630.

(25) Riess, Mus. 49, p. 177 et ss.

(26) Riess, Mus. 29, p. 179.

(27) Pischel, Vediana ; Zeitschr. a. deutsch. Morgent. Gesellsch., t. 4, p. 117.

[p. 100]

Je reproduis dans ses notes le texte de Berol. (Phillipps, 1479)  chaque fois que j’ai cru devoir m’en écarter ; je néglige pourtant les itacismes  et autres particularités indifférentes pour la phonétique, sauf quand il y a des raisons spéciales d’en tenir compte. L’abréviation : cf. suivi d’un nombre renvoie au numéro du texte grec ; l’abréviation : lat.renvoie à la version latine du Paris. Lat. 7349. — 2 γενότα, || ζημίαν, cf. 204 et 293.

[p. 101] 3 ἴδῃς, sans εἀν se trouve plus bas, cf. 301. ||4 χρυσὸν ή ἄλλον, χυλόν ἄλλον, correx. Diels. Les mots ή — πικρὸν ne se trouvent pas dans le texte saxon (version anglaise de Cockaine, leechdoms, p. 199) : To drink wormwood betokens a serious dispute. || 7 Peut être ὑψηλῆς, cf. Kühner. Griech Grammatik. I, 3e edit., p. 535. || 11 peut être τῶν οἰκείων, (ἀπ)αλλάξαι, s’éloigner des siens, cf.270 φίλων ἀπαλλαγὴν; peut être τὸν οἰκεῖον, ἀλλάξαι, changer d’ami ? ||14  πρεκτὸν ; pour l’affaiblissemnt de α en ε, cf. 214 κωπελέτην (en note). || 22 περιορεῖς; || 24 ὄμματι ||25 οἱοδήποτε τότε || 31 καθεσθῆναι, avec l’acc. se retrouve 187 (κάμηλον καθεσθῆναι ἰδεῖν) où Iδεἰν aussi semble exiger ce cas; Partout ailleurs καθεσθῆναι apparait avec le datif, cf. 94; 157; 158; 166 et 254 de même 38, Βορδονὶῳ καθίζεσθαι.

[p. 102] (38) Cf. Cockaine, p. 199 : To sit on a fa (bordore) || 39 Βραμία lat : Brachas induere; Dans le texte saxon : To see breeches (bracchus I) in dreams, betokens freedom from care ; ||38 Cf. Cockaine, p . 199 || 41 βυρὶν cf. supra, p. 7 et Cockaine, p. 201 : To have a withe oercoat (byrrum)λευκὴν || 45 λαμβάνειν || 46 cf. Ducange, Βύζα, Βύζια, Mamma mamillae || 49 Βροτὴν || 51 βόλια πλοϊδεῖν pour βόλιον = dé cf. Ducange || 55 γληγυῖα, cf. Astrampsych., p. 82 et Nicéphore, 253 41 (Rev. d. ét. Grecq., 1895. || 56 ἐντύχει || 57 γελἀ λύπη ||

[p. 103] 63 ἑλότητα, cf. 58, 102, 103 et 287. || 67 γυναικὶ || 69ἐν θέους ||70 καλὴν || 87ζωήν || 91ἐλὰφου || 93 pourἐχαρίσασθαι, cf. 113 : ἐκάστρῳ ||

[p. 104] 99 ῖόπον|| 112 ὄνομα, au lieu du dat. νοματι = ἐπ’ ὀνόματι,, où νόματι a le sens de πρόσχημα. Cf. Stephan; Cf. aussi Kübler, Zeit d. Savignystift. Töm. Abteil. XVIII, p. 177. || ἐκάστῳ cf. 93 || κακῶς, cf. 105 || 116 ποιεῖται,. || 121 εὐφορεῖν, cf. 7 et 19; ἐφορᾶν, correx. Krümbacher || 123 βαττοῖς, | περιπεσεῖν, | δούλων. ||

[p. 105] 125 σκοπὸν|| 126παραμύψας. || 140 lat.Solem cum luna videre malum significat; Il faut sans doute suppléer οὐρανῷ devant ἄμα ; à moins que  ἐν τῷ ἄμα ne puisse signifier : simultanément, ensemble ? ||143 ἴσασθαι || 144αὐθέντε. Sur le mot αὐθέντης, cf. l’étude de M. L. Gernet, Rev. d. ét. Gr., 1909, p. 13 et ss. ||

[p. 106] 150 ἀξιόντα, || ἀποχίαν || 155 cf. 13 ἀπόσκεπον et infra 158 et 182 ; nous trouvons ailleurs ἐπικερδὲς, cf. 224. || 156 θεωρεῖται || 158 ἰδὸν, cf. 166. || 162 ἀηδίαν || 168 κουδουμέντο = condiments, cf. Ducange || 174 λαμπρότητα || 175 ὀπὼν || 177 pour κόνδυ, cf. Sophocles || 179 γέναι || 180 peut-être faut-il  ἐμπέση comme 15. ||

[p. 107] 182 κραζούσαι | ἐπὶ κέρδον cf. 155 | ἤ ἰδεῖν sans doute la conjecture de quelque copiste (pour la ligne suivante  κύνας ἰδεῖν) qui se sera introduite dans le texte. || 188 θύρᾳ || 189 οἱονδήποτε | μάχαν || 195 κεκαρμένῳ. || Cf. Cockraine, p. 201 : To see windows (cancellos). || 199 πέζοντα, παίζοντα correx. Diels || 200 ἐλευθερωθῆ cf. 207 || 203 κουβούκλιον = cubiculum, cf. Ducange || 208 pour χαρισθείς cf. introduction, p. 7. || 209 τιμῆς || 210 cf. Cockraine, p. 209 : To take maidens as the way is (puellas accipere more) betokens a godd ime || 211 καλοὶ. ||

[p. 108] 214 κωπελέτην || 218ἐπὶ || 220συνάσειν || 223χοιρίαν, correx. Krümbacher; lat., Lardo vesciri; Et Cockraine,p. 207 : To handle bacon shaws one of the dreamers relatives will die. ||231 μελίσσα || 233ἐσθίει || 231οἱοδήποτε. ||

[p. 109] 247 ἔχει || 251 πιάσεως, cf. 251. || 256 le δὲ est sans doute un reste de ἰδὲἰν disparu. || πυρρωειδῆ|| 259 χαρᾶ || 262 εἰσελεύσεται || 263 συγγενὴς || 264 μάτους || 268 μη τοι || 271ψηλαφὰς εἰ δὲ κρούεις, peut être ψηλαφήσας εἰ δὲ κρούεις ? Ces derniers mots (εἰ δὲ κρούεις) n’ont pas été traduits dans la version saxone : To handle bones betokens hate (Cockraine, p. 209). ||

[p. 110] 276 ἀμφιμνίαν || 280βαλεῖν, προσβολή se rencontre plus haut (cf. 69) et s’opposerait bien à  ζημίαν || 282πλούσιος || 293προσπέμψαι || 295παστέλιν = παστίλιον, cf. Ducange || 296ἐνθήβης ||299σάλην corigé en γαλῆν, d’après Artémidore, 179, 25 ss. (éd. Hercher) : Γαλῆ γυναῖκα σημαίνει…. καὶ
ργασίας καὶ ὠφελείας, καλεῖται γὰρ πρός τινων κερδώ || 301ἴδης, cf. 3. || 302πίασσαν || πονηρίαν.||
[p. 111] 304 pour ἔμποδος, cf. Sophocles || 309 pour  σχάς = ἰσχάς, et Corps. gloss. lat. VII, p. 654 || 311 σελήνην ἐλάττωσις || 312 πράξεις || 313 σελαν|| 314 βιῶν, sans doute dans le sens de βιασμῶν.